Ziele angielskie - tego o nim nie wiesz

Małe, niepozorne kuleczki o korzennym aromacie – znamy je jako przyprawę do marynat i bigosu. Ale czy wiesz, że ziele angielskie może wspierać odporność, łagodzić ból, a nawet chronić przed wirusami? Zanurz się w fascynujący świat tej niedocenianej rośliny i odkryj, co naprawdę potrafi!

Ziele angielskie to owoce drzewa o nazwie Pimenta dioica (z rodziny mirtowatych – Myrtaceae), które naturalnie rośnie w klimacie tropikalnym. Nazwa „ziele angielskie” to polski termin – w innych językach funkcjonuje jako:

Allspice (ang.), bo pachnie jak miks goździków, cynamonu, pieprzu i gałki muszkatołowej

✅ Jak wygląda i rośnie Pimenta dioica:

Pokrój: Jest to wiecznie zielone drzewo osiągające wysokość 10–12 metrów, o gęstej, rozłożystej koronie.
Liście: Skórzaste, błyszczące, ciemnozielone, owalne, przypominające liście laurowe. Po roztarciu pachną aromatycznie (podobnie do owoców).

Kwiaty: Małe, białe, zebrane w baldachogrona, kwitnie zazwyczaj raz do roku.
Owoce: Małe, kuliste jagody o średnicy ok. 5–7 mm. Niedojrzałe owoce zbiera się i suszy – wtedy powstaje właśnie „ziele angielskie”.

✅ Warunki uprawy:

Strefa klimatyczna: Roślina tropikalna, wymaga ciepła przez cały rok. Nie znosi mrozów (minimum to ok. 10–15°C).
Gleba: Żyzna, przepuszczalna, lekko kwaśna do obojętnej.
Nasłonecznienie: Pełne słońce lub półcień.
Wilgotność: Wysoka wilgotność powietrza i regularne opady deszczu (dlatego najlepiej rośnie w tropikalnych lasach lub plantacjach o podobnym klimacie).

✅ Jak powstaje przyprawa „ziele angielskie”:

Zbiera się niedojrzałe zielone owoce (gdy są jeszcze twarde).
Suszy się je na słońcu lub w suszarniach – owoce twardnieją, brązowieją i nabierają charakterystycznego korzennego aromatu.
Po wysuszeniu stają się kuliste i twarde, przypominające wyglądem pieprz czarny, stąd też dawniej określano je jako „pieprz jamajski”.

✅ Gdzie rośnie na świecie:

Naturalne siedliska: Ameryka Środkowa, Jamajka, Meksyk, Gwatemala, Honduras.
Najwięksi producenci: Jamajka (najwyżej ceniona jakość), Meksyk, Honduras, Gwatemala.
Drzewo często rośnie dziko w tropikalnych lasach, ale również na plantacjach.

✅ Czy można uprawiać w Polsce?

W gruncie, na zewnątrz nie – ziele angielskie potrzebuje:

temperatury powyżej 20°C przez cały rok,
wysokiej wilgotności,
stanowiska bez przymrozków.

Można próbować w szklarniach tropikalnych lub w bardzo dużych oranżeriach, ale jest to trudne. W doniczce, nawet w domu, roślina rośnie bardzo powoli i rzadko owocuje. Korci mnie, aby spróbować. Czy ktoś z Was uprawia tę roślinę?

Ziele angielskie, choć potocznie w Polsce nazywa się je „zielem”, nie są to liście ani ziele w sensie botanicznym, a właśnie wysuszone, niedojrzałe owoce tego drzewa. W kuchni stosuje się je głównie jako przyprawę, jednak w medycynie tradycyjnej oraz fitoterapii ziele angielskie wykorzystywane było także ze względu na działanie przeciwbólowe, rozkurczowe i przeciwzapalne.

✅ Składniki aktywne:

Najważniejsze substancje bioaktywne w ziele angielskim to:

Eugenol (do 80% olejku eterycznego!) – to ten sam związek, który występuje w goździkach i odpowiada za ich znieczulające i rozkurczowe działanie. O samym eugenolu powiem za chwilę.
Kariofilen, metyloeugenol, limonen i inne terpeny.
Garbniki i flawonoidy.

Eugenol to bardzo ciekawy związek - wykazuje silne działanie:

✅ rozkurczowe (mięśnie gładkie),
✅ przeciwbólowe (działa miejscowo znieczulająco, jak lidokaina),
✅ przeciwzapalne,
✅ antyseptyczne i przeciwgrzybicze,
✅ przeciwutleniające (antyoksydacyjne).

🔬 Budowa chemiczna:

Eugenol to związek z grupy fenylopropanoidów. Ma charakterystyczny zapach przypominający goździki.
Wzór chemiczny: C₁₀H₁₂O₂

🌿 Gdzie występuje naturalnie?

🔸 1. Goździki (Syzygium aromaticum) – najbogatsze źródło

Do 85–95% olejku eterycznego z goździków to właśnie eugenol.
Wykorzystywane m.in. w leczeniu bólów zębów (działa znieczulająco i antyseptycznie).

🔸 2. Ziele angielskie (Pimenta dioica)

Zawiera 65–80% eugenolu w olejku eterycznym.
Działa łagodniej niż goździki, ale zbliżenie w działaniu.

🔸 3. **Cynamon (głównie Ceyloński – Cinnamomum zeylanicum)**

Zawiera eugenol, ale w mniejszych ilościach niż goździki i ziele angielskie.
Szczególnie obecny w liściach i korze.

🔸 4. Bazylia (Ocimum basilicum)

Niektóre odmiany (np. bazylia eugenolowa) zawierają znaczne ilości eugenolu.
W mniejszych ilościach obecny w popularnych odmianach bazylii kulinarnej.

🔸 5. Liść laurowy (Laurus nobilis)

Eugenol występuje w składzie olejku eterycznego – mniejsze ilości, ale może mieć znaczenie synergiczne z innymi składnikami.

🔸 6. Czarny pieprz, imbir, kurkuma (w śladowych ilościach)

Nie są głównymi źródłami eugenolu, ale mogą go zawierać jako składnik kompleksowy w olejkach.

🧪 Zastosowanie eugenolu:

🔹 W medycynie i stomatologii:

W pastach dentystycznych, cementach stomatologicznych, płynach do płukania ust – np. jako składnik eugenolowo-cynkowego cementu.
Łagodzi bóle zębów, działa miejscowo odkażająco i znieczulająco.

🔹 W fitoterapii:

Stosowany w mieszankach ziołowych na skurcze, bóle menstruacyjne, niestrawność.
Często łączony z innymi ziołami zawierającymi olejki eteryczne: koper włoski, mięta, anyż, kminek.

🔹 W kosmetyce:

Składnik naturalnych perfum, balsamów, maści rozgrzewających.
Ma zapach korzenno-słodki, długo się utrzymuje.

⚠️ Bezpieczeństwo:

Eugenol jest bezpieczny w małych ilościach, ale:

W nadmiarze może być toksyczny dla wątroby i nerek.
U niektórych osób może wywoływać reakcje alergiczne (skóra, śluzówki).
Olejek eugenolowy nigdy nie powinien być spożywany nierozcieńczony – może podrażnić błony śluzowe i przewód pokarmowy.

Dawkowanie terapeutyczne wymaga wiedzy – w dużych stężeniach eugenol jest silnym związkiem biologicznie czynnym.

📚 Ciekawe badania naukowe:

Eugenol jako środek przeciwbólowy

"Eugenol exhibits significant antinociceptive and anti-inflammatory activity in rodent models."
(Molecules, 2010)
Działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie

"Eugenol inhibits smooth muscle contraction via calcium channel blockade."
(Iranian Journal of Basic Medical Sciences, 2014)
Aktywność przeciwdrobnoustrojowa

"Eugenol shows potent antibacterial and antifungal effects, particularly against Candida albicans and Gram-negative bacteria."
(Phytotherapy Research, 2013)

✅ Eugenol to silnie działający składnik roślin korzennych, zwłaszcza goździków i ziela angielskiego.

Ma szerokie zastosowanie:

jako naturalny rozkurczowy środek (jak No-Spa),
w leczeniu bólu (np. zębów, menstruacyjnego),
w infekcjach (działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybiczo),
jako składnik kosmetyczny i perfumeryjny.

przeciwbólowo (potwierdzone w badaniach m.in. przy bólach zębów),
rozkurczowo (właśnie na mięśnie gładkie, podobnie jak drotaweryna, czyli No-Spa),
przeciwzapalnie,
przeciwbakteryjnie i przeciwdrobnoustrojowo.

✅ Działanie rozkurczowe – co mówią badania:

Badanie z 2005 roku opublikowane w Journal of Ethnopharmacology:
- Ekstrakty z Pimenta dioica wykazywały działanie rozkurczające na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego (badanie in vitro).
- Mechanizm działania był porównywalny do leków spazmolitycznych, takich jak papaweryna czy drotaweryna.
- Prawdopodobnie za to działanie odpowiada eugenol, który zmniejsza przepuszczalność kanałów wapniowych w komórkach mięśni gładkich, podobnie jak No-Spa.
- [Źródło: O. R. Omobuwajo et al., Journal of Ethnopharmacology, 2005]
Przegląd naukowy z 2012 r. w "Phytotherapy Research" potwierdza, że eugenol działa rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, co może wspomagać leczenie:
- skurczów jelit,
- kolki żółciowej,
- skurczów żołądka.
- Autorzy podkreślają, że działanie to jest porównywalne do syntetycznych środków rozkurczowych, choć wymaga dalszych badań klinicznych.

✅ Tradycyjne zastosowanie:

W fitoterapii ludowej stosuje się ziele angielskie m.in. na:

bóle brzucha i kolki,
skurcze żołądka i jelit,
bóle menstruacyjne,
niestrawność, wzdęcia, gazy.

Najczęściej przyjmowano je w postaci naparu lub odwaru (ok. 3-5 ziaren na filiżankę, gotowane 10 minut), a także stosowano olejek eteryczny (np. wcierany rozcieńczony w okolice brzucha).

Pimenta dioica, karaibskie drzewo tropikalne, było wykorzystywane w wielu dziedzinach życia, między innymi w przemyśle perfumeryjnym, jako przyprawa do potraw, jako naturalny pestycyd oraz w medycynie ludowej. Odkryte na Jamajce podczas podróży Krzysztofa Kolumba, suszone niedojrzałe jagody Pimenta dioica, znane również jako ziele angielskie, występują na wszystkich kontynentach pod unikalnymi nazwami w ponad 50 językach. Systematyczne badania aromatycznych składników liści ziela angielskiego i jego niedojrzałych jagód, ziela angielskiego, doprowadziły do odkrycia wielu nowych związków aromatycznych, głównie glikozydów i polifenoli, które wykazują właściwości przeciwbakteryjne, hipotensyjne, przeciwneuralgiczne i przeciwbólowe. Najnowsze badania wykazały, że dwa ze znanych związków wyizolowanych z ziela angielskiego, eugenol i kwas galusowy, wykazują selektywne właściwości antyproliferacyjne i przeciwnowotworowe w odniesieniu do ludzkich komórek nowotworowych i ich modeli zwierzęcych. Nowa charakterystyka nowych związków, takich jak ericyfolina z wodnego ekstraktu z owoców ziela angielskiego, wykazuje silne właściwości przeciwnowotworowe, takie jak działanie przeciwnowotworowe na prostatę i raka piersi, co można potwierdzić zarówno in vitro, jak i in vivo. Biorąc pod uwagę jego czystość, dostępność głównie w postaci owoców „z upraw ekologicznych”, niską cenę i powszechną akceptację w kulinarnych przysmakach wielu kultur na całym świecie, ziele angielskie może znaleźć dodatkowe miejsce w większości domowych apteczek.

Pimenta dioica (L.) Merr. (Myrtaceae) jest stosowana w tradycyjnej medycynie kostarykańskiej w celu poprawy zdrowia kobiet. Badania wykazały, że ekstrakty z P. dioica mają działanie estrogenne. (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29564971/)

Związki ziela angielskiego mają działanie estrogenne, antyestrogenne i cytotoksyczne, co może wyjaśniać etnomedyczne zastosowanie tej rośliny.

Część ziela angielskiego, jagody Pimenta dicca, rozpuszczalna w octanie etylu, wykazała silne działanie antyoksydacyjne i zmiatające rodniki przeciwko rodnikom. Kwercetyna i jej glikozyd z zielA ANGIELSKIEGO wykazały niezwykłą aktywność w zmiataniu rodników DPPH i hamowaniu peroksydacji tłuszczów. Dwa nowe związki, takie jak mirycetyna, również wykazały silną aktywność zmiatającą rodniki DPPH i hamujący wpływ na peroksydację tłuszczów, czyli jełczenie.

Ciekawym jest badanie https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/40032448/ z 6 lutego 2025r. Badania wykazały, że wyciąg z ziela angielskiego może hamować zakażenie koronawirusem (SARS-CoV-2):

Wyciąg wodny (czyli napar) i wyciąg alkoholowy (np. nalewka) z ziela angielskiego hamowały przyczepianie się wirusa do ludzkich komórek.
Działały tym silniej, im większa była dawka.
Oba rodzaje wyciągów utrudniały działanie enzymu ACE2, który jest wykorzystywany przez wirusa, aby wniknąć do organizmu.
Zawierają dużo naturalnych przeciwutleniaczy (fenole), które pomagają chronić komórki przed uszkodzeniami.
Wyciągi te neutralizowały wolne rodniki, czyli szkodliwe cząsteczki mogące powodować stany zapalne.

Co z tego wynika?
Ziele angielskie może w przyszłości pomóc zmniejszać ryzyko zakażenia koronawirusem oraz łagodzić objawy COVID-19 – dzięki swoim właściwościom ochronnym i przeciwzapalnym.

Oczywiście to badania laboratoryjne, więc potrzebne są dalsze testy na ludziach, ale wyniki są obiecujące.

Kolejnym, niezwykle ciekawym badaniem jest opublikowane w pubmed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28769799/ w 2017 roku:

Cukrzyca typu 2 i otyłość to dziś problemy, które przybrały rozmiary światowej epidemii.
Naukowcy odkryli, że ważnym „przełącznikiem” w organizmie, który pomaga regulować trawienie, wagę i poziom cukru, jest receptor TGR5. Ten receptor znajduje się m.in. w jelitach i pobudza wydzielanie hormonów, które wpływają korzystnie na poziom cukru we krwi i uczucie sytości.

Celem badania było sprawdzenie, czy niektóre rośliny – zwłaszcza znane przyprawy – potrafią „włączyć” ten receptor.

W badaniu:

Zbadano 19 ekstraktów roślinnych, w tym z goździków (Syzygium aromaticum), ziela angielskiego (Pimenta dioica) i imbiru aromatycznego (Kaempferia galanga).
Okazało się, że wszystkie trzy silnie aktywowały receptor TGR5, co może być korzystne przy leczeniu otyłości i cukrzycy.
Za to działanie odpowiadają naturalne związki roślinne zwane kwasami triterpenowymi (TTA).
Najważniejsze z nich to: kwas oleanolowy, ursolowy, korosolowy i maslinowy – to właśnie one najaktywniej pobudzają receptor TGR5.

Dodatkowo sprawdzono, czy bakterie jelitowe mogą zmieniać te substancje. Okazało się, że tylko imbir aromatyczny zachowywał się inaczej po kontakcie z mikrobiotą, ale jego działanie na TGR5 się nie zmieniło.

Wniosek:
Ziele angielskie, goździki i aromatyczny imbir zawierają związki, które mogą pomagać regulować metabolizm, zmniejszać poziom cukru we krwi i wspierać leczenie chorób takich jak cukrzyca typu 2 czy otyłość – właśnie przez pobudzanie receptora TGR5.

Takich badań jest dużo dużo więcej, lecz ne chcę Was zanudzać opisując je wszystkie

Wyjaśniają jednak, dlaczego ziele angielskie i inne przypawy od wieków stosuje się w tradycyjnej medycynie – i teraz nauka potwierdza ich skuteczność.

Oto najważniejsze i bezpieczne sposoby stosowania ziela angielskiego zarówno jako przyprawy, jak i surowca leczniczego:

✅ 1. Jako przyprawa (codzienna kuchnia)

Najpowszechniejsze zastosowanie:

Do dań ciężkostrawnych – bigos, grochówka, zupy fasolowe, gulasze, marynaty, sosy, pasztety, pieczenie.

Ułatwia trawienie i zmniejsza wzdęcia.

Stosuje się całe kulki (najczęściej gotowane razem z potrawą, a potem usuwane), rzadziej w formie mielonej (mielone działa silniej, także zdrowotnie, ale szybko wietrzeje).

Bezpieczna ilość w kuchni:
👉 1–5 kulek na cały garnek potrawy (np. na 2–3 litry zupy), bez ryzyka.

✅ 2. Jako napar na trawienie i skurcze

Działa rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i wspiera trawienie.

Przepis:

3–5 rozgniecionych kulek ziela angielskiego,

zalać szklanką wrzątku,

parzyć pod przykryciem 10–15 minut, przecedzić.

Dawkowanie:

Pić 1 filiżankę dziennie po ciężkostrawnym posiłku lub przy bólach brzucha.

Działa łagodnie rozkurczowo i wiatropędnie.

✅ 3. Odwar przy skurczach, bólach i kolkach (silniejsze działanie)

Przepis:

5–8 kulek ziela angielskiego (rozgniecionych),

gotować 10 minut w 1 szklance wody,

odstawić na 15 minut, przecedzić.

Dawkowanie:

Maksymalnie ½ szklanki jednorazowo przy mocnych skurczach brzucha, kolce lub przy bólach menstruacyjnych.

✅ 4. Zewnętrznie – do okładów i kąpieli (na bóle stawów i mięśni)

Ziele angielskie ma działanie rozgrzewające:

1 łyżka rozgniecionych ziaren,

zalać 1 szklanką gorącej wody, gotować 10 minut,

odcedzić, naparem nasączyć gazę lub ściereczkę,

przykładać na bolące miejsce (np. na stawy, kręgosłup, brzuch).

Można też dodać odwar do kąpieli.

✅ 5. Olejek eteryczny z ziela angielskiego (tylko zewnętrznie!)

Olejek eteryczny zawiera do 80% eugenolu (silne działanie).

Nigdy nie stosować bezpośrednio na skórę – należy rozcieńczyć np. w oleju roślinnym (np. 1 kropla olejku na 1 łyżkę oleju bazowego).

Wcierki np. na bóle stawów, mięśni, nerwobóle, bóle menstruacyjne (masaż podbrzusza).

Nie stosować wewnętrznie bez kontroli specjalisty – zbyt wysokie dawki eugenolu mogą uszkodzić wątrobę i nerki.

✅ Ostrzeżenia:

Nie stosować długotrwale i w dużych ilościach!

U kobiet w ciąży – ostrożność (może działać na mięśnie macicy).

Nie dla osób z chorobami wątroby lub nerek (głównie olejek).

U alergików może wywołać reakcje uczuleniowe (np. wysypkę, świąd).

✅ Podsumowanie – jak działa:

Najłagodniejszy sposób: przyprawa w kuchni – bezpieczna, wspomaga trawienie.

Napar/odwar: na skurcze, bóle brzucha, wzdęcia, niestrawność.

Okłady i kąpiele: bóle stawów, mięśni, nerwobóle, rozgrzanie.

Olejek: silne działanie rozkurczowe i przeciwbólowe – tylko zewnętrznie i rozcieńczony.

niektóre tradycyjne źródła podają sposób żucia kulek ziela angielskiego jako szybką metodę na dolegliwości trawienne lub bóle brzucha.
Po rozgryzieniu kulki uwalnia się eugenol i inne olejki eteryczne, które:

mogą łagodzić wzdęcia, bóle brzucha, kolki,

odkażają jamę ustną i gardło,

działają lekko znieczulająco (jak goździki, które też mają eugenol).

✅ Jak to się stosuje tradycyjnie:

1 kulkę ziela angielskiego rozgryźć powoli zębami,

dokładnie przeżuć przez 1–2 minuty,

połknąć lub wypluć resztki (większość osób połyka),

można popić odrobiną wody, jeśli smak jest zbyt intensywny.

✅ Na co może pomóc:

Skurcze brzucha, bóle menstruacyjne,

Wzdęcia i niestrawność,

Bóle gardła (działa lekko odkażająco i znieczulająco)\
Smak jest intensywny, ostry, korzenny, może lekko piec.

Eugenol w nadmiarze może być toksyczny dla wątroby – nie należy często żuć ani żuć więcej niż 1–2 kulki na raz

✅ Ciekawostka:

Ten sposób jest podobny do tradycyjnego żucia goździków w Azji i Afryce (tam też wykorzystuje się eugenol na bóle zębów, gardła i żołądka).

✅ Badania naukowe:

Nie ma wielu badań stricte o „żuciu” ziela angielskiego, ale potwierdzono działanie jego olejku:

rozkurczowe działanie eugenolu zostało opisane m.in. w badaniach na mięśniach gładkich jelit (np. Iranian Journal of Basic Medical Sciences, 2014).

W badaniach na zwierzętach i w komórkach udowodniono działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe eugenolu.

Ziele angielskie jest bogatym źródłem eugenolu, dlatego tradycyjnie uznaje się je za „rozkurczowe”.

✅ Zatem możesz rozgryźć kulkę ziela angielskiego:

działa szybko, zwłaszcza na wzdęcia i bóle brzucha,

nie przesadzaj z ilością – 1 kulka na raz wystarczy,

nie stosuj codziennie ani w dużych dawkach.

Podsumowując, ziele angielskie rzeczywiście ma udokumentowane działanie rozkurczowe i można je porównać do naturalnych „ziołowych No-Spa”. Eugenol działa tu jako główny składnik aktywny, a jego efekt na mięśnie gładkie został potwierdzony w badaniach in vitro i na modelach zwierzęcych. Wciąż brakuje dużych badań klinicznych na ludziach, ale tradycja używania ziela angielskiego w dolegliwościach skurczowych jest bardzo długa.